آشنایی با راهسازی و مراحل مختلف آن
انجام پروژه های راهسازی یک عملیات پر زحمت است که ممکن است چندین سال طول بکشد تا تمام شود. این فرآیند مستلزم برنامه‌ریزی دقیق و ارزیابی‌های فراوان از جمله تجزیه و تحلیل محیط و سازه است. همچنین، برای تکمیل آن به چندین تیم ساختوساز و تجهیزات کارخانه‌ای نیاز است. پس از آغاز پروژه های راهسازی، مراحل متعدد آماده‌شدن جاده برای تردد وسایل نقلیه در دستور کار قرار بگیرد.
- مطالب مرتبط:
- شرکت راه ساخمان و تولیدی ارومیه شنریز
راهسازی چیست؟
راهسازی عبارت است از ایجاد یک مسیر یا بستر مهندسی‌شده و بدون شکستگی که بر موانع جغرافیایی غلبه می‌کند و سطوح آن به اندازه کافی برای تردد خودرو یا افراد پیاده صاف و هموار است. راهسازی از هنجارهای قانونی یا رسمی ترافیک پیروی می‌کند.
در ساده‌ترین شکل، راهسازی شامل نصب آسفالت، بتن یا سایر مصالح برای ایجاد سطح صاف به منظور عبور و مرور وسایل نقلیه است.
ساخت و ساز جاده شامل فازهای زیادی است که هر کدام در نوع خود، پروژه‌های پیچیده‌ای هستند. قبل از ورود به مراحل انجام پروژه راهسازی خوب است قدری درباره تاریخچه آن بدانیم.
تاریخچه راهسازی در ایران و جهان
روش‌های ساخت جاده از زمان ساخت اولین جاده‌ها در حدود 4000 سال قبل از میلاد بسیار تغییر کرده است.
اولین جاده‌ها مسیرهایی بودند که در اثر عبور و مرور حیوانات ساخته شده بودند و بعدها توسط انسان‌ها تکمیل شدند. قدیمی‌ترین سوابق از چنین مسیرهایی در اطراف برخی از چشمه‌های نزدیک اریحا پیدا شده است و مربوط به حدود 6000 سال قبل از میلاد است.
اولین نشانه‌های جاده‌های ساخته‌شده توسط انسان به حدود 4000 سال قبل از میلاد برمی‌گردد که شامل خیابان‌های سنگفرش شده در اورِ عراق امروزی و جاده‌های چوبی در باتلاقی در گلاستونبری انگلستان است. این جاده‌ها در حال حاضر به همان صورت حفظ شده‌اند.
در عصر برنز در دسترس‌بودن ابزارهای فلزی ساخت سنگفرش را امکان‌پذیرتر می‌کرد. از همان زمان، تقاضا برای جاده‌های سنگفرشی افزایش یافت. این جاده‌ها تا سال ۲۰۰۰ قبل از میلاد به خوبی تثبیت شده و جا افتادند.
تقریباً در این زمان، مینوی‌ها در جزیره کرت، جاده‌ای به طول 30 مایل (50 کیلومتر) از گورتینا در ساحل جنوبی به کنوسوس در ساحل شمالی کشیدند. این جاده که از لایه‌های سنگی ساخته شده بود، قدیمی‌ترین جاده سنگفرشی موجود است. به نظر می‌رسد مرکز جاده برای تردد پیاده‌ها و لبه‌ها برای تردد حیوانات و گاری‌ها استفاده می‌شده است.
در مورد تاریخچه راهسازی در ایران باید بگوییم، اولین جاده طولانی در جهان در ایران ساخته شد. این جاده مسیری به طول 1500 مایل بین خلیج فارس و دریای مدیترانه بود که حدود 3500 سال قبل از میلاد ساخته شد، اما از حدود 1200 قبل از میلاد به صورت سازمان‌یافته توسط آشوری‌ها مورد استفاده قرار گرفت. این مسیر، بین سال‌های 550 تا 486 قبل از میلاد توسط پادشاهان بزرگ ایرانی، کوروش دوم و داریوش اول ترمیم شده و گسترش یافت.
مراحل انجام پروژه راهسازی مدرن
برخلاف انواع قدیمی جاده، انجام پروژه های راهسازی مدرن معمولا با استفاده از آسفالت و یا بتن صورت می‌پذیرد. به‌طور کلی، انجام پروژه های راهسازی شامل سه مرحله است:
- تنظیمات ابتدایی
- زیر سازی جاده
- سنگفرش سازی یا روسازی
تنظیمات ابتدایی در راهسازی
تنظیمات ابتدایی فرآیند انتقال طرح‌های پیشنهادی از نقشه‌ها بر روی زمین است. این مرحله از کار معمولا با استفاده از تخته پروفیل (چوب‌نما) و با توجه به ابعاد مشخص‌شده در نقشه راه انجام می‌شود. مطابق شکل زیر، مجموعه‌ای از تخته‌ها به شکل عمودی و در فواصل مشخص، در امتداد خط پیشنهادی جاده در زمین قرار می‌گیرند تا محدوده و سطح جاده نهایی را مشخص کنند. بالاترین قسمت این تخته‌ها، 1 متر بالاتر از سطح ساختوساز نهایی را نشان می‌دهند.
برای کنترل سطوح حفاری‌شده بین این چوب‌نماها از یک تخته پروفیل با ارتفاع ثابت به نام «مسافر» یا traveler استفاده می‌شود. با قراردادن مسافر در خط دید بین دو تخته تراز، می‌توان دریافت که آیا حفاری در عمق صحیح انجام شده است یا خیر. اگر traveler بالاتر از خط اتصال دو چوب‌نما قرار بگیرد، یعنی حفاری در آن مکان با عمق کافی انجام نشده است.
سطح هر تخته پروفیل با استفاده از یک دستگاه کوچک تراز کنترل می‌شود که از یک نخ نایلونی آویزان شده است. اپراتور نخ را به سمت بالا یا پایین حرکت می‌دهد تا زمانی که حباب دستگاه تراز در مرکز قرار گیرد. این شرایط نشان می‌دهد که هر دو پروفیل که در فاصله مشخصی از هم قرار گرفته‌اند، هم‌سطح هستند.
- مطالب مرتبط:
- اجرای روکش آسفالت
زیر سازی جاده
اصطلاح “زیرسازی جاده” به حذف یا اضافه‌کردن خاک و سایر مواد در طول ساخت و ساز اشاره دارد. با این کار توپوگرافی سایت تغییر کرده و زمین شیب مناسب مورد نیاز برای ساخت جاده را به دست می‌آورد.
به‌عبارت دیگر، زیرسازی شامل حفاری، حمل‌و‌نقل، ریختن و محکم‌کردن مواد پرکننده برای ساخت سازه‌های خاکی است و یک مرحله قابل توجه در ساخت همه انواع جاده محسوب می‌شود.
برای انجام این مرحله ابتدا برداشتن خاک سطحی و سایر مواد، همراه با هر‌گونه پوشش گیاهی انجام می‌شود. این کار معمولاً با استفاده از بیل تراکتور، گریدر یا بولدوزر صورت می‌پذیرد. در زیر سطح سازند، خاک به عنوان “subgrade” شناخته می‌شود. ضروری است که استحکام زیرسازی قبل از شروع عملیات خاکی آزمایش شود. در این روش از روش‌های تثبیت خاک مانند استفاده از سیمان، قیر یا مواد شیمیایی نیز استفاده می‌گردد.
در یکی از مراحل زیرسازی تامین زهکشی مناسب از زیر خاک انجام می‌شود تا خطر آبگرفتگی جاده و فرورفتن آن در آب کاهش یابد.
ضخامت مورد نیاز روسازی با استحکام زیرسازی تعیین می‌شود، بنابراین، مطلوب است که زیرسازی تا حد امکان مستحکم شود.
سنگفرش‌سازی یا روسازی راه
پس از آماده شدن زیرسازی و نصب زهکشی، روسازی جاده می‌تواند آغاز شود. روسازی می‌تواند انعطاف‌پذیر یا صلب باشد. اما با توجه به این‌که جاده‌های معمول و امروزی همگی صلب هستند ما بیشتر به این نوع روسازی می‌پردازیم.
روسازی صلب شامل بتن مسلح یا غیرمسلح است که با سنگ‌های کوچک به عنوان پایه ترکیب شده است. صلبیت و استحکام روسازی باعث می‌شود بارها و تنش‌ها در سطح وسیعی از بستر توزیع شوند. روسازی صلب معمولاً از پایین به بالا از لایه‌های زیر تشکیل می‌شود:
- ساب گرید (Subgrade): پایین‌ترین لایه با تراکم کامل
- لایه زیر اساس: شن و ماسه نسبتا مرغوب
- اساس: شن و ماسه کاملا مرغوب با تراکم 100 درصد
- بیندر: مخلوط آسفالتی با ماسه کمتر
- توپکا: مخلوط آسفالتی با ماسه بیشتر
نکات اجرایی راهسازی
انجام پروژه های راهسازی بر اساس نکات اجرایی راهسازی انجام می‌شود. این نکات در حقیقت مسیر عملکرد را مشخص می‌کنند. نکات اجرایی راهسازی بسیار بیشتر از آن هستند که در این مقاله کوتاه بگنجند. این نکات در چند فاز مطرح می‌شوند که ما در اینجا تنها فازهای مختلف نکات اجرایی راهسازی را معرفی می‌کنیم.
- فاز اول: مطالعات مربوط به مسیریابی
- فاز دوم: فاز تهیه نقشه‌های اجرایی
- فاز سوم: اجرا
- فاز چهارم: ایجاد یک روسازی راه با پارامترهای فرضی
- فاز پنجم: تاثیر عوامل جوی در راهسازی
پروژهای متعدد شرکت ارومیه شن ریز
شرکت راه، ساختمانی و تولیدی ارومیه شنریز که در سال 1371 بنیان‌گذاری شد، یکی از بهترین شرکت های راهسازی در ایران محسوب می‌گردد. این شرکت با داشتن بیش از 300 نیروی متخصص، تاکنون صدها طرح و پروژه عمرانی را در حوزه ساخت راه، آزاد راه، فرودگاه، راه آهن و سایر حوزه‌ای مرتبط داشته است.
ارومیه شنریز با خریداری و واردات دستگاه‌ها پخش و کامپکت آسفالت با آب و صابون، کیفیت آسفالت‌های کشور را ارتقا داده است. اخذ مجوز بهره‌برداری از معدن سنگ و راه‌اندازی کارخانه اسفالت استاندارد با قابلیت تولید اسفالت رنگی و اصلاح شده و مجهز به فیلتر پاک، یکی دیگر از افتخارات این شرکت است. ارومیه شنریز برای ارتقای ایمنی راه‌ها، سازه‌های نیوجرسی را تولید کرده و تنها واحد تولید و اجزای سازه‌های نیوجرسی دارای مجوز در استان آذربایجان غربی محسوب می‌گردد. این شرکت یک پالایشگاه قیر با استانداردهای نسل سوم را در عرصه‌ای به مساحت 48000 متر مربع احداث کرده است.
برخی از پروژه‌های موفقی که توسط شرکت ارومیه شن ریز به پایان رسیده‌اند شامل موارد زیر هستند:
- تقاطعات غیرهم‌سطح راه‌آهن مراغه ارومیه
- پروژه احداث محور ارومیه-سرو به طول 50 کیلومتر
- پل میان‌گذر دریاچه ارومیه
- فرودگاه بین‌المللی شهید باکری
- عملیات روکش آسفالت محور ارومیه-مهاباد
- باند فرودگاه بین‌المللی شهید باکری
- احداث محور ارومیه-اشنویه به طول 30 کیلومتر
- پروژه احداث محور سلماس-تسوج
- عملیات زیرسازی راه‌آهن مراغ-ارومیه به طول 80 کیلومتر
- عملیات زیرسازی ایستگاه راه آهن ارومیه
- پروژه احداث محور نقده-ایرانشهر به طور 30 کیلومتر
- اجرای روکش آسفالت به همراه عایق نانو در تاکسی وی فرودگاه شهید باکری
سخن آخر
انجام پروژه های راهسازی یک فرآیند حرفه‌ای، پیچیده و تخصصی است که خود شامل چندین پروژه مجزا است که هر کدام باید توسط متخصصین این حوزه هدایت شوند. برنامه ریزی ابتدایی، زیرسازی و روسازی سه مرحله مهم راهسازی هستند که در این مقاله توضیح داده شدند.
یکی از بهترین شرکت های راهسازی در ایران، شرکت ارومیه شن ریز است، این شرکت پروژه های راهسازی متعددی را در سراسر ایران به انجام رسانیده است.
